امیرکبیر

میرزا محمد تقی خان فراهانی متولد 1186 در اراک، مشهور به امیر کبیر ، یکی از صدراعظم های ایران در زمان ناصرالدین شاه قاجار بود.

امیرکبیر در دوره صدارت خود خوش درخشید و گام‌های جدی برای نوسازی و روزآمد کردن کشور برداشت. کربلایی قربان پدر امیرکبیر در دستگاه میرزا عیسی (میرزا بزرگ) پدر میرزا ابوالقاسم قائم‌‌ مقام سمت آشپزی داشت. مادر امیرکبیر فاطمه‌ سلطان دختر استاد شاه محمد‌ بنا از اهالی فراهان بود.

میرزا محمدتقی خان به خاطر هوش و استعداد کم‌ نظیرش از همان دوران نوجوانی مورد توجه میرزابزرگ و سپس قائم ‌مقام فراهانی قرار گرفت و به ترتیب به سمت منشی‌گری آن دو دست یافت و به سرعت مورد توجه قائم‌ مقام و عباس میرزا نایب ‌السلطنه قرار گرفت. اولین تجربه سیاسی میرزامحمدتقی خان همراهی خسرومیرزا فرزند نایب‌ السلطنه و هیئت همراه او در سفرش به روسیه تزاری بود. میرزاتقی خان طی سالهای آتی بیش‌از‌پیش در انجام امور دیوانی و غیره لیاقت و شایستگی نشان داد و در اواخر دوران سلطنت فتحعلی ‌شاه در دستگاه محمدخان زنگنه امیرنظام و پیشکار آذربایجان وارد خدمت شد.

از مهمترین مأموریتهای سیاسی امیرنظام در دوران سلطنت محمد شاه ریاست نمایندگی دولت ایران در کمیسیون صلح ارزنة ‌الروم بود که به عنوان “وکیل تام الاختیار” ایران در ماه صفر 1259 آغاز شد و به‌رغم تمام مشکلاتی که بروز کرد پس‌از چهار سال که از اقامت امیرکبیر در عثمانی سپری می‌شد قرارداد صلح مطلوبی با عثمانی به امضا رسید.

از جمله اقدامات مهم امیرکبیر پایان دادن و سرکوب شورش محمدحسن خان سالار فرزند اللهیارخان آصف الدوله در خراسان بود.

در همان حال امیرکبیر ضمن نظم بخشیدن بر امور دستگاه سلطنت و حکومت و کنترلی که بر اعمال و رفتار دیوانیان، شاهزادگان، خاندان سلطنت، رجال و صاحبان قدرت و غیره اعمال می‌کرد اصلاحات گسترده ای در امور اداری کشور به عمل آورد و با ریشه‌کن کردن بسیاری از مفاسد اداری و مالی در اداره امور کشور نظمی نو پدید آورد.

از دیگر اصلاحات امیرکبیر بازسازی ارتش و قشون و پایه‌گذاری نظمی نو در نیروی نظامی کشور بود. از دیگر اقدامات امیرکبیر ایجاد چاپارخانه، تذکره خانه (اداره گذرنامه)، بنای بازار و تیمچه و سرای امیر در تهران، تأسیس سازمان اطلاعاتی- جاسوسی و خبررسانی و خفیه ‌نویسی بود که در دوران صدارت او بسیار کارآمد عمل می‌کرد.

امیر کبیر همچنین تلاش های بسیاری برای اصلاحات قضایی و به تبع آن از میان برداشتن رسم بست ‌نشینی انجام داد که در موارد بسیار، روندی انحراف ‌‌آمیز یافته بود.