راه آهن سراسری ایران
.احداث و بهره برداری از راه آهن، به قاجاریه، از رشت به بندر پیربازار و بندر انزلی باز می گردد. بقایای این خط ریلی در مسیر رشت به پیربازار با یک لوکوموتیو بخار در محوطه اداره کل بنادر استان موجوداست. اما تحقق پروژه راه آهن ایران در سال 1306 میسر گشت. آغاز احداث راهآهن ایران در سال ۱۳۰۵ شمسی به تصویب رسید. یکسال بعد از آن، مهندسان ایرانی، آلمانی و آمریکایی احداث این مسیر ۱۳۹۴ کیلومتری را آغاز کردند. در سال ۱۳۰۶، قرارداد نقشهبرداری برای احداث خطوط راهآهن با کنسرسیومی متشکل از کمپانی آمریکایی یولن و شرکتهای آلمانی فیلیپ هولتسمان – ویولیوس برگر و زیمینس باواونیون به بهای هر کیلومتر حداکثر ۳۶۸ تومان بسته شد. راهآهن سراسری ایران از دو رشته کوه زاگرس و البرز عبور میکند. این پروژه طولانیترین مسیر ریلی در جهان است.
بهرهبرداری کامل از راهآهن سراسری ایران در سال ۱۳۱۴ آغاز شد. علی منصور، وزیر راه و شهرسازی وقت، در دوازدهم مرداد ۱۳۱۴ لایحهای برای تشکیل مؤسسه راهآهن دولتی کشور به تصویب مجلس شورای ملی رساند. از اول مهر ۱۳۱۴ «نگاهداری و بهکارانداختن همه اموال و اثاثیه و ابنیه و وسایل نقلیه و ساختمانهای فنی متعلق به خطوط آهن و کشتیرانی دریاچه ارومیه» را عهده دار شود.
راه آهن سراسری ایران به ثبت یونسکو رسید!
برای اولین بار، پرونده راه آهن سراسری ایران در سال 1396 به یونسکو تحویل داده شد. متاسفانه در آن زمان با مخالفت هایی روبه رو شد. در سال 2019 این پرونده مجددا به شورای یونسکو بازگردانده شده و ثبت آن همچنان مردود اعلام شد. پس از گذر از شرایط کرونا و تشکیل جلسه شورای یونسکو در سال 2021، سرانجام راه آهن سراسری ایران به ثبت یونسکو رسید.
چهل و چهارمین جلسه یونسکو در یکم مرداد ماه 1400 به صورت مجازی در کشور چین برگزاری شد. در این جلسه کشور ایران با دو پرونده راه آهن سراسری و هورامان شرکت نموده و پس از ارائه بیانیات خود موفق به ثبت پروژه راه آهن شد. راه آهن سراسری ایران به عنوان بیست و پنجمین اثر ایران، در زمره میراث جهانی یونسکو قرا گرفت.
علل ثبت راه آهن سراسری در میراث جهانی یونسکو
طبق اظهارات نماینده چین، راه آهن سراسری ایران دارای معیارهای 2 و 4 می باشد. این معیارها به شرح زیر است:
اثر، نشان دهنده تبادل ارزشهای بشری در یک بازه زمانی در یک منطقه فرهنگی از لحاظ پیشرفت در معماری یا فناوری، برنامهریزی شهری یا طراحی چشمانداز باشد.
اثر، نمونهای برجسته در معماری یا تکنولوژی که مرحله مهمی از تاریخ بشر را نشان دهد.
این اثر، طولانیترین راه آهن ثبت شده در فهرست جهانی یونسکو است. همچنین ایران چهارمین کشور در ثبت جهانی راه آهن در جهان است. پیش از ایران، ایتالیا، سوئیس و هند راه آهنشان را ثبت جهانی کردهاند. این خط ریلی، خلیج فارس را به دریای خزر وصل میکند و تمامی اقوام ایرانی از جمله کرد، لر، عرب، مازنی و ترکمن را به یکدیگر پیوند میدهد. مسیر این راه آهن سراسری از بندر ترکمن در شمالیترین نقطه آن آغاز و به بندر امامخمینی در جنوبیترین نقطه منتهی میشود. همچنین در میانه راه از ایستگاههای مهمی همچون قائمشهر، گدوک، گرمسار، تهران، اراک، دورود، شهبازان و اندیمشک عبور میکند.
