سازه های آبی شوشتر

شوشتر شهری تاریخی مریوط به دوران پارینه سنگی و پیش از تاریخ در جنوب ایران می باشد. این سازه نماد قدمت تمدن و صنعت در ایران است. پل‌ها، بندها، آسیاب‌ها، آبشارها، کانال‌ها و تونل‌های بزرگ به منظور هدایت آب، بخش‌های اصلی این سازه‌ها هستند. تمامی قسمت‌های این مجموعه در ارتباط با یکدیگر کار می‌کنند. از اوایل دوران هخامنشی تا پایان سلسله‌ی ساسانی بهره گیری مفید از آب از طریق این سازه انجام می شد.  سازه های آبی شوشتر، تحت عنوان “نظام آبی تاریخی شوشتر” در فهرست میراث جهانی یونسکو ثبت شده است.

این مجموعه سازه دارای چندیدن اثر مختلف می باشد:

1- بند میزان: برای کشاورزی باید زمین را با آب رودخانه آبیاری کرد و به سبب پایین بودن سطح رودخانه از زمین ها، باید آب را بالا آورد. یک سازه به اسم بند را به وجود آوردند که به صورت عمود بر رودخانه ساخته می شود و با مسدود کردن جریان آب سطح آن را بالا نگاه می دارد.

2- برج کلاه فرنگی: این برج در دوره قاجار ساخته شده و در کنار رودخانه شطیط قرار دارد. این مکان محل نظارت قیصر روم یا شاپور ساسانی بر پهنه رودخانه و کار کارگران بوده است. البته برخی هم آن را مکانی برای نظارت بر مقدار و شدت جریان رودخانه می دانند.

3- رودخانه دست کند گرگر: این رودخانه در شمال شهر شوشتر و در دوره هخامنشی و برای تکامل سازه های آبی شهر حفر شده است. از دلایل ساخت این رودخانه هم می توان به کاستن حجم آب رود کارون، آبیاری زمین های بالادست رودخانه کارون و امنیت شهر اشاره نماییم.

4- پل بند گرگر: پیشینه ساخت این پل به دوره ساسانی بر می گردد و علت ساخت آن هم این است که مسیر آب را از رودخانه دست ساز و تاریخی گرگر منحرف کند و آب به سمت تونل های آسیاب های بادی به راه افتد. سه تونل این بخش عبارتند از تونل بلیتی، تونل دهانه شهر و تونل سه کوره.

5- مجموعه آبشارها و آسیاب های آبی: شاخص ترین بخش این مجموعه هستند که در کنار پل بند گرگر و در مسیر رودخانه دست کند گرگر قرار دارند. در این مجموعه تعداد بسیار زیادی آسیاب بادی وجود دارد که مصداق بارزی از به کار گیری نیروی آب برای چرخاندن آسیاب های بادی است. این مجموعه به سه بخش محوطه شرقی، محوطه شمالی و محوطه غربی تقسیم می شود.