مولانا

جلال‌ الدین محمد بلخی معروف به مولانا، مولوی و رومی، از مشهورترین شاعران ایرانی پارسی‌گوی است.

از بزرگان صوفیه و مردی عارف بود و نسبت خرقه او به احمد غزالی می‌ پیوست. مولوی در عرفان و سلوک سابقه‌ای دیرین داشت و چون اهل بحث و جدال نبود و دانش و معرفت حقیقی را در سلوک باطنی می‌دانست نه در مباحثات و مناقشات کلامی و لفظی؛ پرچم‌داران کلام و جدال با او مخالفت کردند.

از جمله فخرالدین رازی که استاد سلطان محمد خوارزمشاه بود و بیش از دیگران شاه را علیه او برانگیخت.

سلطان‌ العلما احتمالا در سال ۶۱۰ قمری، هم‌زمان با هجوم چنگیزخان از بلخ کوچ کرد و سوگند یاد کرد که تا محمد خوارزمشاه بر تخت نشسته، به شهر خویش بازنگردد.

 وی به قصد حج، به بغداد و سپس مکه و پس از انجام مناسک حج به شام رفت. سپس با دعوت علاءالدین کیقباد سلجوقی به قونیه رهسپار شد و تا اواخر عمر همان‌جا ماندگار شد.

مولانا در نوزده سالگی با گوهر خاتون ازدواج کرد. سلطان‌ العلما در حدود سال ۶۲۸ قمری جان سپرد و در همان قونیه به خاک سپرده شد.

در آن هنگام مولانا جلال‌ الدین ۲۴ سال داشت که مریدان از او خواستند که جای پدرش را پر کند.

آثار منظوم مولانا عبارتند از:

مثنوی معنوی: کتابی است تعلیمی و درسی در زمینه عرفان و اصول تصوف و اخلاق و معارف

غزلیات: این بخش از آثار مولانا به کلیات یا دیوان شمس معروف گشته، زیرا مولانا در پایان و مقطع بیشتر آنها به جای ذکر نام یا تخلص خود به نام شمس تبریزی تخلص کرده

رباعیات: معانی و مضامین عرفانی و معنوی در این رباعیها دیده می شود که با روش فکر و عبارت بندی مولانا مناسبت تمام دارد ولی روی هم رفته رباعیات به پایه غزلیات و مثنوی نمی رسد و متضمن 1659 رباعی است

آثار منثور حکیم جلال الدین محمد بلخی به شرح زیر می باشند:

فیه ما فیه: این کتاب مجموعه تقریرات مولانا است که در مجالس خود بیان کرده و پسر او بهاءالدین یا یکی دیگر از مریدان یادداشت کرده. فیه ما فیه در موارد کثیر با مثنوی مشابهت دارد منتهی نسبت به مثنوی مفهوم تر و روشن تر است زیرا این اثر نثر است و کنایات شعری را ندارد

مکاتیب: این اثر شامل نامه ها و مکتوبات مولانا به معاصرین خود می باشد

مجالس سبعه: عبارتست از مجموعه مواعظ و مجالس مولانا یعنی سخنانی که به وجه اندرز و به طریق تذکیر بر سر منبر بیان فرموده است.