ناصر خسرو

ابومعین ناصر بی خسرو بن حارث قبادیانی ملقب به ناصر خسرو در سال 349 قمری در روستای قبادیان مرو متولد شد.

دوران جوانی را به فراگیری دانش های گوناگون پرداخت و با هوش سرشار و روحیه پژوهشگر خود از دانش های گوناگون بهره گرفت.

ناصر خسرو از شاعران و فیلسوفان بزرگ خراسان است که بر اغلب علوم عقلی و نقلی زمان خود من جمله فلسفه یونانی، حساب، طب، موسیقی، نجوم، فلسفه و کلام تبحر داشت و در اشعار وی به کرات بر این مسئله تاکید شده است.

دوران کودکی ناصر خسرو با حوادث گوناگون از جمله جنگ های طولانی سلطان محمود، خشکسالی بی سابقه در خراسان که به نابودی دام و محصولات کشاورزی انجامید و همچنین شیوع بیماری وبا که جان بسیاری از مردم را گرفت مواجه شد.

ناصر خسرو از ابتدای جوانی به تحصیل علوم متداول زمان پرداخت و قرآن را از بر کرد.

در دربار پادشاهان و امیران از جمله سلطان محمود و سلطان مسعود غزنوی به عنوان مردی ادیب و فرهیخته به سمت دبیری اشتغال ورزید.

بعد از شکست غزنویان از سلجوقیان در نبرد دندانقان، ناصر خسرو به مرو و به دربار سلیمان چغری بیک، برادر طغرل سلجوقی رفت و در آن جا نیز با عزت و اکرام به پیشه دبیری خود ادامه داد.

در سال 437 هجری در سن چهل سالگى خواب عجیبى دید و باعث شد که شغل دیوانى را رها کرده و به سفر هفت ساله خود بپردازد.

او هفت سال در سفر بود و به تمام نقاط جهان اسلام سفر کرد و عقاید گوناگون را بررسى نمود. در قاهره با عقاید باطنیان (اسماعیلیه) آشنا شد و حل معضلات علمى خود را در تفکرات آنان یافت و به کیش اسماعیلیه درآمد.

او تا سال 441 هجری قمری در قاهره ماند و به مدت سه سال از علوم باطنى مطالبى فرا گرفت و به خراسان بازگشت.

ناصرخسرو تفصیل سفر هفت ساله خود در کتاب سفرنامه ناصرخسرو به رشته تحریر درآورد و در سال 444 هجری به بلخ بازگشت و به تبلیغ کیش اسماعیلیه پرداخت.

در خراسان مناظرات مختلفى با علماى اهل سنت انجام داد و بر اثر فشار علماى اهل سنت و اتهام به الحاد و کفر از بلخ به مازندران فرار کرد.

در آنجا موفقیت چشمگیرى براى وى حاصل شد، ولى به علل نامعلومى قبل از سال 453 هجری قمری به روستاى یمگان پناه برد و در آنجا به نوشتن زادالمسافرین همت گماشت.

این کتاب را مى توان یکى از کتابهاى اعتقادى اسماعیلیه به زبان فارسى دانست.

وى در این کتاب به موضوعات جسم و حرکت، نفس کلى و هیولى، رد دیدگاه محمد زکریاى رازى، زمان، حدوث عالم، اثبات صانع، مباحث توحید، مباحث نبوت، رد تناسخ و نفس ناطقه پرداخته است.

ناصرخسرو پانزده سال در یمگان ماند و جامع الحکمتین را در سال 462 هجری در جواب سوالات خواجه ابوالهیثم احمد بن حسن جرجانى نوشت.