تاریخچه باغ فین

باغ فین کاشان، نمونه برتر باغ های ایرانی در پیوند طبیعت، معماری و تاریخ محسوب می شود. نام باغ فین در فهرست میراث جهانی و همچنین آثار ملی ایران به ثبت رسیده است. در برخی منابع قدمت این باغ را به دوران حکومت آل بویه نسبت می دهند. باغ فین را می توان نمونه کامل سیر تاریخ محسوب کرد چرا که از هر دوره، بنایی در آن یافت می شود.

عناصر مهم باغ فین

عنصر آب: اساسی ترین عنصر در طراحی باغ فین، عنصر آب می باشد. آب در باغ فین به شکل های راکد (در استخر مقابل کوشک و حوض خانه)، روان (در جوی های میان باغ)، فوران (فواره ها) و جوشش (ظهور آب از حفره های منظم کف حوض در حوض جوش و حوضخانه صفوی و شترگلوی فتحعلی شاه)، حضور دارد. هر یک از اشکال گوناگون آب در این باغ، مفهومی خاص را تداعی می کند.

عنصر گیاهان: باغ فین دارای 579 اصله درخت سرو و 11 اصله درخت چنار است. درخت در طراحی باغ نقش کالبدی داشته و کاشت معدود درختان چنار موجود در باغ فقط به منظور افزایش کیفیت بصری صورت گرفته است.

کوشک ها: در باغ فین ابنیه متعددی در ادوار مختلف ساخته شده است. باغ فین رنگ و بویی از هنر و معماری هر یک از این دوره های به ارث برده است. در ادامه به بررسی بناهای ساخته شده در باغ فین خواهیم پرداخت.

بناهای باغ فین

نخستین بنای این باغ، کوشک صفوی است که در زمان سلطنت شاه عباس اول جهت تفریح ساخته شد. در همان دوران عمارت کلاه فرنگی بدان افروده شد که در حال حاضر اثری از آن موجود نیست. در سال 1218 خورشیدی به دستور محمد شاه اتاقی به نام شاه نشین درست کردند . در اطراف این بنا اتاق هایی با عنوان اتاق های گوشواره برای خدمه اتاق در نظر گرفتند.

در باغ فین دو حوض اصلی وجود دارد. حوض جوش از این جهت مورد توجه است که کف پوش آن نقشی مانند قالی های ترنج و محراب کاشان دارد. کاشی های آن از نوع زرین فام و روی لعاب کاشی ها از طلا استفاده شده تا اوایل دوره رضاشاه این کاشی ها در این حوض وجود داشت اما غارتگرانی به نام نائینی ها به این حوض حمله کردند و کاشی های آن را دزدیدند.

حوض دوازده فواره در زمان محمد شاه ساخته شد. در این حوض فواره هایی وجود دارد که حکایت از ساختار باغ و شاهکار معماری در گذشته های دور دارد که بدون وجود هیچ نیرویی از خارج، جریان عمودی را برای آب درون حوض به وجود می آورند. در کنار بنای کوشک، چایخانه ای قرار دارد در گذشته چشمه زنانه بوده است.

از دیگر بناهای باغ فین می توان به کوشک قاجاری اشاره کرد که به دستور فتحعلی شاه ساخته شده است. همچنین حمام فین که به دلیل کشته شدن امیرکبیر، صدر اعظم ناصرالدین شاه، مشهور است. در سال 1346 به همت مرحوم سید محمد تقی مصطفوی مدیر کل باستان شناسی وقت بر روی خرابه های بر جای مانده از بنای خلوت نظام الدوله ، موزه ایی در این باغ ساخته شد و در آنجا بیش از 400 قطعه ظروف سفالی پیش و پس از اسلام برای نمایش وجود دارد.