تاریخچه ارگ کریم خان

ارگ تاریخی کریم خان، در قلب شهر شیراز، با حصارهایی زیبا و مزین شده، قرار گرفته است. این قلعه در سال 1108 هجری قمری، به دستور کریم خان زند ساخته شد. ارگ کریمخان در ادوار مختلف، کاربری های گوناگونی به خود گرفته است؛ در دوران زندیه محل زندگی کریمخان و درباریان بوده است و در زمان پهلوی از آن بعنوان زندان استفاده شده است.

واژه ارگ در لغت نامه، به قلعه کوچکی گفته می شود که در میان قلعه‌ ای بزرگ ساخته شده باشد. بسیاری بر این عقیده اند که ارگ کریم خان نشانه ای از ارگ های دیگر همچون ارگ بم ندارد. گفته می شود کریم خان زند تحت تاثیر معماری صفویه میدان بزرگی را در شهر شیراز ساخت و ضلع غربی این میدان را به کاخ اندرونی خود و جایی برای اسکان خانواده سلطنتی اختصاص داد که به اشتباه آن را ارگ نامیدند.

معماری ارگ کریمخان

ارگ کریم خان 4000 متر مربع وسعت دارد و دارای دیوارهایی است که بلندای آن ها به 12 متر می رسد. نمای این بنا،از جنس آجر بوده و کاربری آن تواما مسکونی و نظامی است. پلان کلی این ارگ به شکل یک ذوزنقه ناقص است که گفته می شود علت آن، این بوده که در زمان ساخت، معماران به نتیجه رسیده اند که به خاطر نامناسب بودن مقاومت زمین در قسمت شمال غربی، برای چنین بنای با عظمتی در صورت ساخت امکان نشست وجود خواهد داشت و در نتیجه تصمیم گرفته شد تا بنا به سمت غرب متمایل شود. بخش های مختلف ارگ شامل موارد زیر می باشد:

محوطه مرکزی:

دورتا دور حیاط مرکزی ارگ کریمخان را دیواره های آجری کنگره ای محصور نموده است که در هر گوشه از آن برجی به ارتفاع 14 متر از جنس لاشه سنگ و شفته آهک قرار داده شده است. این برج ها سه طبقه مجزا دارند و راه پله‌ هایی به صورت دورانی دسترسی به طبقات مختلف آنها را ممکن می کنند. در طبقات این برج ها دو اتاق برای استراحت نگهبانان و نگهداری تسلیحات وجود دارد.

شاه نشین:

در اضلاع شمالی، جنوبی و غربی ارگ کریم خان، شاه نشین هایی وجود دارد که تالار نیز نامیده می شوند. شاه نشین شمالی به دلیل بهره گیری از نور جنوب، در فصول سرد سال مورد استفاده قرار می گرفته است. شاه نشین اصلی، شاه نشین ضلع غربی است که کاربردی تابستانه دارد و روبه روی آن یک حوض بزرگ قرار دارد. شاه نشین جنوبی چهارفصل بوده و در تمام ایام سال مورد استفاده بوده است.

سیستم آبرسانی:

منبع تامین آب ارگ کریمخان، از قنات رکن آباد بوده است که از نظر املاح بسیار غنی می باشد. در قسمت جلوی هر ایوان حوض کوچکی از جنس سنگ آهک ساخته شده است و آبراهه ای در امتداد حوض های شمالی و جنوبی وجود دارد که در انتها به یک گودال سنگی ختم می شود.

حمام ارگ:

حمام ارگ که جزو اولین حمام های اختصاصی در نوع بوده است، صرفا برای استفاده خانواده سلطنتی بوده است. آب گرم این حمام از یک دیگ مسی که در زیر آن آتش روشن می کردند تامین می شده است.